Kiedy można żądać obniżenia alimentów?

Kiedy można żądać obniżenia alimentów a także kiedy można żądać ich podwyższenia to dwa najczęściej spotykane przeze mnie problemy Klientów w zakresie obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka.

Zazwyczaj rodzic zobowiązany do ich płacenia uważa, że ich wysokość jest zbyt wysoka. Natomiast rodzic na ręce, którego alimenty mają być płacone, czyli na codzień opiekujący się dzieckiem uważa, że alimenty są zbyt niskie.

Na temat alimentów kilkukrotnie pisałam już na blogu. Więc jeśli interesuje Cię ta tematyka zapraszam Cię do lektury poniższych wpisów.

Alimenty na dziecko a rodzic zarabiający minimalną kwotę wynagrodzenia.

Alimenty na więcej niż jedno dziecko.

Dowody w sprawie o alimenty

Przechodząc już jednak do kwestii kiedy można żądać obniżenia alimentów, w pierwszej kolejności musisz wiedzieć, że obniżenie zasądzonych przez sąd alimentów może nastąpić tylko wówczas, gdy zaistnieją przesłanki uzasadniające taką możliwość. Ich wykazanie obciąża w całości osobę, która żąda ich obniżenie tj. powoda.

Jaki jest zakres obowiązku alimentacyjnego? Jakie są podstawy uzasadniające obniżenie alimentów? Jakich argumentów użyć, aby uzyskać zmniejszenie świadczeń alimentacyjnych? Wszystkiego tego dowiesz się z niniejszego wpisu.

Jaki jest zakres obowiązku alimentacyjnego?

Możliwość uzyskania obniżenia alimentów, łączy się ściśle z zakresem obowiązku alimentacyjnego osoby zobowiązanej do dostarczania środków utrzymania uprawnionemu, czyli osobie na rzecz której alimenty mają być płacone.

Zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka jest bardzo szeroki. W jego ramach, na rodzicach ciąży powinność zapewnienia dziecku środków do zaspokojenia jego potrzeb:

• fizycznych, w postaci opieki, mieszkania, wyżywienia, odzieży, higieny osobistej, leczenia etc.,
• duchowych (kulturalnych), związanych także z wypoczynkiem i rozrywką oraz środków wychowania, w tym kształcenia ogólnego i zawodowego.

Alimenty od rodziców przysługują tak długo, jak długo dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Obowiązek alimentacyjny nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin. W odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki.

Dodać trzeba, że granice obowiązku alimentacyjnego są wyznaczane z jednej strony usprawiedliwionymi potrzebami uprawnionego, z drugiej – możliwościami zarobkowymi oraz majątkowymi osoby zobowiązanej.

Jakie są podstawy uzasadniające obniżenie alimentów?

Podstawą prawną uzyskania obniżenia alimentów jest przepis Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym – w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Co należy przez nią rozumieć?

Sprowadza się ona w praktyce do dwóch sytuacji:

• nastąpiło istotne zmniejszenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego,
• zmniejszyły się możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji.

Obydwie wymienione okoliczności, składające się na tzw. zmianę stosunków, pozostają ze sobą w ścisłej współzależności. Oznacza to, że usprawiedliwione potrzeby uprawnionego powinny zostać zaspokojone w takim zakresie, w jakim pozwalają na to możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentów.

Zaznaczyć przy tym należy, iż obejmują one nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane, lecz także te, które rodzic może i powinien uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki, stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych (więcej na ten temat przeczytasz tutaj). Sąd dokonuje w tym zakresie oceny, czy dany rodzic ich nie osiąga z przyczyn, które zasługują bądź nie na usprawiedliwienie.

Do stwierdzenia więc, czy obniżenie alimentów jest zasadne, konieczne jest porównanie stanu faktycznego, który istniał w momencie uprawomocnienia się wyroku zasądzającego alimenty, ze stanem jaki ma miejsce w czasie orzekania o ich zmniejszeniu. Musisz wiedzieć, że ciężar dowodu w sprawie o podwyższenie alimentów spoczywa na osobie wnoszącej pozew. Oznacza to, że musi ona wykazać, że doszło do opisanej powyżej zmiany stosunków.

W praktyce przyjmuje się także, iż przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego należy rozumieć nie tylko elementarne potrzeby polegające na zapewnieniu minimum egzystencji, ale także takie, które stworzą mu normalne warunki bytowe odpowiadające jego wiekowi, stanowi zdrowia, wykształceniu i statusowi rodziców.

W jaki sposób udowodnić, że nastąpiła zmiana stosunków uzasadniająca obniżenie alimentów?

Musisz wiedzieć, że aby doszło do obniżenia alimentów, zmiana stosunków musi mieć charakter istotny i trwały. Muszą się więc na nią składać okoliczności, które w znaczący sposób wpływają na istnienie lub zakres obowiązku alimentacyjnego.

W powyższym kontekście, stwierdzić trzeba, że tymczasowa przerwa w zatrudnieniu rodzica, krótka choroba, czy też krótkotrwałe zaprzestanie uczęszczania przez dziecko na zajęcia dodatkowe nie uzasadniają obniżenia alimentów.

Warto pamiętać, że do negatywnej zmiany sytuacji majątkowej po stronie zobowiązanego dochodzi w przypadku zmniejszenia się jego dochodów. Ale także w sytuacji uszczuplających przesunięć w jego majątku, zwiększenia koniecznych wydatków i kosztów utrzymania, utraty możliwości zarobkowania. Również zwiększenie się liczby osób pozostających na jego utrzymaniu, może być podstawą zmiany sytuacji majątkowej.

Pamiętać też należy, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami – jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, zrzekła się bez ważnego powodu prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, wówczas sąd nie uwzględni wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.

Przykładem zrzeczenia się praw majątkowych jest np. darowizna, odrzucenie spadku czy zwolnienie dłużnika z długu. Natomiast przez dopuszczenie do utraty prawa majątkowego należy rozumieć przyzwolenie do przedawnienia długu albo dopuszczenie do zasiedzenia nieruchomości należącej do zobowiązanego do płacenia alimentów.

Jakich argumentów użyć, aby uzyskać obniżenie alimentów?

Do najważniejszych argumentów, jakie można podnieść, aby uzyskać obniżenie alimentów należą:

• zmniejszenie się kosztów utrzymania oraz uzasadnionych potrzeb uprawnionego,
• niedokładanie przez dziecko starań do usamodzielnienia się,
• polepszenie się sytuacji majątkowej drugiego z rodziców,
• zmniejszenie się możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do zapłaty alimentów,
• zmiana (polepszenie) sytuacji majątkowej uprawnionego,
• zawarcie przez zobowiązanego lub uprawnionego związku małżeńskiego,
• urodzenie się kolejnego dziecka osoby zobowiązanej do alimentacji,
• wzrost wkładu rodzica w osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka poprzez częste kontakty z dzieckiem.

Zmniejszenie się kosztów utrzymania oraz uzasadnionych potrzeb uprawnionego

Najważniejszym i najczęstszym argumentem przemawiającym za obniżeniem alimentów jest zmniejszenie kosztów utrzymania dziecka oraz jego uzasadnionych potrzeb. Może to nastąpić na przykład z uwagi na zaprzestanie korzystania z zajęć dodatkowych, czy też rezygnację z pomocy opiekunki. Przesłanką mieszczącą się w tej kategorii jest także poprawa stanu zdrowia uprawnionego. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być zakończenie jego długotrwałej choroby i związane z tym zaniknięcie dotychczasowej konieczności ponoszenia zwiększonych wydatków na leki, wizyty lekarskie, terapię bądź prowadzoną rehabilitację.

Sytuacja taka może polegać także na zaprzestaniu pobierania przez dziecko nauki. W oczywisty sposób powoduje to bowiem zmniejszenie kosztów jego utrzymania, związanych z koniecznością zakupu podręczników, przyborów szkolnych, zakwaterowania w bursie, prywatnej kwaterze czy też w akademiku, pokrywania kosztów dojazdu do szkoły lub uczelni.

Musisz także wiedzieć, że rodzice nie są zobowiązani do dostarczania środków utrzymania dziecku, które tylko formalnie kontynuuje naukę, a w praktyce zaniedbuje swoje obowiązki szkolne.

W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy dziecko nie uczęszcza na zajęcia, nie robi należytych postępów w nauce, nie otrzymuje obowiązujących zaliczeń lub nie zdaje w terminie przepisanych egzaminów, a zwłaszcza jeżeli z własnej winy powtarza lata studiów i wskutek tego nie kończy ich w przewidzianym programem okresie.

Niedokładanie przez dziecko starań do usamodzielnienia się

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, rodzice mogą się także uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Z drugiej strony Sąd Najwyższy wskazał, iż jeżeli dotychczasowe kwalifikacje dziecka nie zapewniają mu odpowiedniego poziomu życia i w związku z tym zamierza ono podnieść te kwalifikacje, podejmując na przykład studia wyższe, okoliczność, że przed tymi studiami dziecko już pracowało i pobierało wynagrodzenie za pracę, nie zwalnia rodziców od alimentacji na tej podstawie, że dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie.

Polepszenie się sytuacji majątkowej drugiego z rodziców

Za obniżeniem alimentów przemawia okoliczność polegająca na istotnym polepszeniu się sytuacji zarobkowej i majątkowej małżonka sprawującego opiekę nad dzieckiem uprawnionym do alimentów. Sytuacja taka obejmuje:

• zwiększenie się jego dochodów, wskutek na przykład podjęcia pracy,
• zmniejszenie się jego niezbędnych wydatków i kosztów utrzymania, na przykład wskutek zmniejszenia czynszu za mieszkanie,
• zmniejszenie się liczby osób pozostających na jego utrzymaniu, poprzez na przykład podjęcie pracy przez aktualnego współmałżonka.

Natomiast na temat pozostałych podstaw do żądania obniżenia alimentów możesz przeczytać w drugiej części artykułu, który znajdziesz tutaj. Znajdziesz tam szczegółowo opisane argumenty związane ze zmniejszeniem się możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do zapłaty alimentów, polepszeniu się sytuacji uprawnionego czy w końcu wzrostem wkładu rodzica w osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka poprzez częste kontakty z dzieckiem.

Zmniejszenie się możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do zapłaty alimentów

Za obniżeniem alimentów przemawia zmniejszenie się możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica zobowiązanego do zapłaty alimentów. Może to nastąpić na przykład w przypadku jego zwolnienia z dobrze płatnej pracy spowodowanej redukcją etatów lub likwidacją pracodawcy, przy jednoczesnej niemożności zdobycia zatrudnienia zapewniającego porównywalne dochody. Sytuacja ta obejmuje także przejście na emeryturę lub rentę.

Przyjmuje się również, że istnienie ważnego powodu do zmiany zatrudnienia na mniej zyskowne, powodujące zmniejszenie się zarobków zobowiązanego do alimentacji, może stanowić podstawę do żądania obniżenia alimentów.

Pamiętać jednak trzeba, że zaistnienie takiej sytuacji z przyczyn leżących wyłącznie po stronie zobowiązanego, przykładowo wskutek dyscyplinarnego rozwiązania stosunku pracy, nie uzasadnia zmniejszenia wysokości renty alimentacyjnej.

Także formalne uznanie zobowiązanego do alimentów za całkowicie niezdolnego do pracy nie pozbawia go w świetle prawa całkowicie możliwości podjęcia zatrudnienia. Lekarz medycyny pracy może bowiem przeprowadzić badania, na podstawie których nastąpi stwierdzenie, że osoba posiadająca orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy może jednak podjąć zatrudnienie.

Musisz wiedzieć, że obowiązujące przepisy prawa dopuszczają na przykład zatrudnianie pracowników z orzeczonym umiarkowanym lub nawet znacznym stopniem niepełnosprawności u pracodawcy zapewniającego warunki pracy chronionej, a także u takiego, który ich nie gwarantuje, w przypadkach:

• przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
• zatrudnienia w formie telepracy.

Do opisywanej kategorii należy również istotne pogorszenie się stanu zdrowia zobowiązanego spowodowane wypadkiem lub chorobą, wskutek czego nastąpiło zmniejszenie osiąganych zarobków, bądź też wygasła możliwość podjęcia zatrudnienia. Argumentem, który za tym przemawia jest także konieczność ponoszenia kosztów prowadzenia długotrwałego leczenia lub rehabilitacji.

Zmiana (polepszenie) sytuacji majątkowej uprawnionego

Jak stanowi Kodeks rodzinny i opiekuńczy – rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Uzyskanie więc przez uprawnionego do alimentów odpowiedniego majątku, na przykład w drodze darowizny lub spadku bądź otrzymanie stypendium albo też lub podjęcie przez niego zatrudnienia, nie tylko na podstawie umowy o pracę, stanowi podstawę do żądania obniżenia alimentów.

Zawarcie przez zobowiązanego lub uprawnionego związku małżeńskiego

Zawarcie przez rodzica, zobowiązanego do uiszczania świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci z jego byłego związku, nowego małżeństwa może stanowić podstawę do obniżenia alimentów. Taki stan rzeczy bowiem może zasadniczo spowodować zmniejszenie się jego możliwości finansowych.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy, strona zobowiązana do płacenia alimentów na rzecz małżonka (dzieci) może żądać ich obniżenia ze względu na zawarcie nowego związku małżeńskiego i związane z tym obowiązki alimentacyjne w stosunku do nowej rodziny.

Także zawarcie nowego związku małżeńskiego przez ex-małżonka uprawnionego do otrzymania alimentów na dzieci z byłego związku małżeńskiego, może stanowić podstawę do obniżenia alimentów, w szczególności, gdy taki były małżonek w wyniku wstąpienia w nowy związek małżeński znajdzie się w dużo lepszej sytuacji finansowej niż był przed jego zawarciem.

Sąd Najwyższy przyjął także, że zawarcie przez córkę związku małżeńskiego, powodujące wyprzedzenie obowiązku alimentacyjnego jej ojca przez obowiązek alimentacyjny jej męża, stanowi zmianę stosunków uzasadniającą skuteczność powództwa o obniżenie alimentów, a wynika to z faktu, iż współmałżonkowie są zobowiązani do wzajemnej alimentacji.

Urodzenie się kolejnego dziecka osoby zobowiązanej do alimentacji

Urodzenie się kolejnego dziecka osoby zobowiązanej do alimentacji również stanowi podstawę do zmniejszenia obciążeń alimentacyjnych. Wynika to z faktu, iż w polskim systemie prawnym zabronione jest uprzywilejowanie jakichkolwiek dzieci względem pozostałego potomstwa. Tym samym, uzasadnione potrzeby wszystkich dzieci, zarówno tych z byłego jak i obecnego związku małżeńskiego, muszą być zaspokajane przez rodziców w równym zakresie, bez faworyzowania któregokolwiek z nich.

Wzrost wkładu rodzica w osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka poprzez częste kontakty z dzieckiem.

Obowiązujące przepisy stanowią, że wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części jego kosztów utrzymania lub wychowania. Stanowi to podstawę do wystąpienia z roszczeniem o obniżenie alimentów.

Taka sytuacja ma miejsce, gdy następuje wzrost wkładu rodzica zobowiązanego do uiszczania świadczeń alimentacyjnych w osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka poprzez częste kontakty z dzieckiem.

Wskazać trzeba, że w zależności od sposobu uregulowania kontaktów rodzica z dzieckiem, ich częstotliwość może być różna. W przeważającej części przybierają one postać spotkań z rodzicem, który nie sprawuje ciągłej opieki nad małoletnim obejmujących dwa weekendy w miesiącu kalendarzowym, tydzień ferii zimowych, część wakacji letnich oraz poszczególnych, pojedynczych świąt, na przykład Bożego Narodzenia.

Dlaczego częste kontakty są podstawą do obniżenia alimentów?

Przy ustalaniu wysokości świadczeń alimentacyjnych w takiej sytuacji sądy wychodzą z założenia, iż zobowiązany zaspokaja część potrzeb dziecka także w naturze, w czasie wykonywania osobistych kontaktów z małoletnim. Obejmuje to przede wszystkim koszty pobytu i wyżywienia dziecka, a także związane z zapewnieniem mu odpowiednich rozrywek w czasie odbywanych spotkań. Wszystko to znajduje swój wyraz w wydawanym orzeczeniu w tym przedmiocie, poprzez odpowiednie uwzględnienie tej okoliczności w wysokości kwoty renty alimentacyjnej jaką obciąża się zobowiązanego, najczęściej ojca dziecka. Oczywiście bierze się w tym przypadku pod uwagę faktycznie poniesione koszty takich kontaktów oraz uzasadnione potrzeby dziecka, jak również zarobkowe i majątkowe możliwości osoby zobowiązanej.

Swój wpływ mają także związane z tym osobiste starania danego rodzica o utrzymanie i wychowanie dziecka. Polegają one na sprawowaniu bezpośredniej pieczy nad dzieckiem i uczestniczeniu w codziennych oraz wyjątkowych i ważnych wydarzeniach, które go dotyczą. Obejmuje to na przykład przygotowywanie posiłków, dbanie o odpowiednią higienę, mycie, ubieranie, organizowanie i spędzanie z dzieckiem czasu wolnego, chodzenie z nim do lekarza, dbanie o jego edukację, prowadzenie zajęć domowych i zabaw, organizowanie zajęć dodatkowych, czy też sprawdzanie wyników w nauce, uczęszczanie na wywiadówki. Wszystko to powoduje, że rodzic, z którym dziecko mieszka na co dzień, ma prawo do partycypacji w mniejszym zakresie w kosztach utrzymania dziecka pod względem czysto finansowym.

Decydując o wysokości alimentów sąd uwzględnia także koszty dojazdu na kontakty i to zarówno rodzica, jak i samego dziecka. Dotyczy to sytuacji, w której rodzic zobowiązany przyjeżdża po dziecko i po zakończeniu spotkania je odwozi, jak i takiej, w której odbywają się one w miejscu zamieszkania dziecka lub na tzw. gruncie neutralnym. Analogicznie jest w przypadku odwrotnym, kiedy to rodzic sprawujący stałą pieczę nad dzieckiem ponosi samodzielnie koszty jego dowiezienia na kontakty z drugim rodzicem.

W przypadku, gdy już po wydaniu przez sąd orzeczenia, które ustaliło wysokość świadczeń alimentacyjnych, dochodzi do zmian w zakresie odbywania kontaktów z dzieckiem poprzez zwiększenie ich częstotliwości po stronie jednego z rodziców, stanowić to może w pełni uzasadnioną podstawę do obniżenia ich wysokości. Powoduje to bowiem w sposób oczywisty wzrost wkładu rodzica w osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka, co bezpośrednio też rzutuje na wysokość i sposób ponoszenia przez niego kosztów jego pobytu u niego.

Pamiętać jednak trzeba, że wszystko jednak zależy od sposobu dokonania przez sąd oceny konkretnego stanu faktycznego danego przypadku i całkowitego spełnienia opisywanej wcześniej przesłanki tzw. zmiany stosunków. Podkreślić trzeba, że same zmiany w częstotliwości kontaktów i związane z nimi obciążenia o charakterze finansowym mogą nie stanowić wystarczającej podstawy do skutecznego żądania odpowiedniej zmiany wysokości alimentów w kontekście innych okoliczności sprawy.

Jak to w prawie bywa, wszystko zależy od konkretnych okoliczności.

W jaki sposób uzyskać obniżenie alimentów?

Aby uzyskać obniżenie alimentów, konieczne jest skierowanie do sądu pozwu w tym przedmiocie. Składa się go do sądu rejonowego miejsca zamieszkania osoby uprawnionej albo miejsca zamieszkani strony pozwanej – wybór należy do powoda.

W pozwie należy wskazać wysokość dotychczasowych alimentów oraz zaznaczyć, czy obowiązek alimentacyjny wynika z orzeczenia sądu, czy też z umowy/ugody zawartej z uprawnionym. Konieczne jest również określenie wartości przedmiotu sporu czyli tzw. WPS.

Wartość przedmiotu sporu w sprawie o obniżenie alimentów to różnica między kwotą alimentów zasądzoną uprzednio a żądaną obecnie, za okres 12 miesięcy.

Przykładowo osoba zobowiązana do łożenia na uprawnionego renty alimentacyjnej w kwocie po 1.500,00 zł miesięcznie, domaga się obniżenia do kwoty 1.000,00 zł miesięcznie. W tym przypadku wartość przedmiotu sporu w sprawie o obniżenie alimentów wynosi 6.000,00 zł

1.500,00 zł (dotychczasowe alimenty) – 1.000,00 zł (kwota „nowych” alimentów) = 500,00 zł x 12 miesięcy = 6.000,00 zł.

Od pozwu o obniżenie alimentów powód powinien uiścić opłatę stosunkową w zależności od wartości przedmiotu sporu. Takiej samej opłacie podlega pozew o uchylenie alimentów.

W ramach mojej kancelarii oferuję pomoc prawną w sprawach alimentacyjnych. Zajmuję się prowadzeniem spraw zarówno o ustalenie, obniżenie oraz podwyższenie alimentów, jak i sprawami o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Serdecznie zapraszam Cię do kontaktu telefonicznie (+48 602 488 059) lub e-mailowo (kubica@adwokat-kubica.pl).

Możesz także umówić się na konsultację stacjonarną w mojej kancelarii w Poznaniu lub skorzystać z konsultacji on line, którą znajdziesz tutaj.