Czym jest opieka naprzemienna?

Istota opieki naprzemiennej

Opieka naprzemienna jest sposobem sprawowania opieki nad dzieckiem między obojgiem rodziców. Najczęściej orzekana jest w przypadku rozwodu czy separacji. Może być to także sposób ustalenia opieki nad dzieckiem w przypadku już rozwiedzionych rodziców czy dzieci pochodzących ze związków nieformalnych.

Opieka naprzemienna polega na tym, że dziecko spędza równą ilość czasu z oboma rodzicami, co może obejmować przebywanie z jednym rodzicem przez pewien okres, a następnie przeniesienie się do drugiego rodzica.

Piecza – czym jest?

Żeby wyjaśnić Ci, na czym polega opieka naprzemienna, najpierw musisz zrozumieć pojęcie sprawowania pieczy nad dzieckiem.

Czym jest piecza i na czym polega, pisałam już we wpisie: Czym jest władza rodzicielska?, więc żeby nie powtarzać się, przypomnę jedynie, że rodzice, którzy mają władzę rodzicielską, zobowiązani są do troski o fizyczny i duchowy rozwój dziecka.

Piecza nad dzieckiem polega zatem w szczególności na dbaniu i dostarczaniu dziecku środków niezbędnych do jego egzystencji, zapewnieniu mu ochrony przed zagrożeniami, przejawianiu troski o jego zdrowie i psychofizyczny rozwój, a także wychowywaniu go do momentu uzyskania przez niego pełnoletności.

Żeby sąd mógł ustalić opiekę naprzemienną konieczne jest, aby rodzice posiadali pełną władzę rodzicielską w stosunku do dziecka.

Definicja opieki naprzemiennej

Opieka naprzemienna to sposób opieki nad dzieckiem polegający na przyznaniu każdemu z rodziców przez sąd prawa do pieczy nad dzieckiem w określonym czasie w ciągu roku.

Istota opieki naprzemiennej obejmuje następujące aspekty:

• Równość czasu: Opieka naprzemienna ma na celu zapewnienie równości czasu, jaki dziecko spędza z oboma rodzicami, aby umożliwić mu utrzymywanie więzi z obiema stronami rodziny.

• Zaangażowanie obojga rodziców: Podejście to promuje aktywne zaangażowanie obojga rodziców w życie dziecka, zarówno pod względem opieki codziennej, jak i podejmowania decyzji dotyczących jego wychowania.

• Ochrona relacji dziecka z oboma rodzicami: Opieka naprzemienna ma na celu minimalizowanie ryzyka utraty kontaktu z jednym z rodziców oraz utrzymanie zdrowych relacji rodzinnych.

• Dobro dziecka: Sąd bierze pod uwagę najlepsze interesy dziecka przy ustalaniu opieki naprzemiennej, co oznacza uwzględnienie jego potrzeb i dobrego samopoczucia.

• Współpraca między rodzicami: Realizacja opieki naprzemiennie wymaga współpracy między rodzicami.

W jakiej formie ustanowić opiekę naprzemienną? 

Ustalenie opieki naprzemiennej jest możliwe:

• w przypadku zgodnego wniosku rodziców;
• na podstawie zawartego pomiędzy nimi porozumienia (tzw. planu wychowawczego);
• na skutek orzeczenia sądu pomimo braku takiego porozumienia pomiędzy rodzicami, tj. gdy jeden z rodziców sprzeciwia się temu (choć to zdarza się niezwykle rzadko).

Musisz zapamiętać, że najczęściej sąd ustanawia opiekę naprzemienną, gdy zawarliście pomiędzy sobą porozumienie będące często w praktyce wynikiem mediacji lub wzajemnych negocjacji. Takie wypracowane podczas pracy z mediatorem postanowienie powoduje, że sąd jedynie zatwierdza to postanowienie i wydaje orzeczenie zgodne z Waszym wspólnym wnioskiem.

Brak zgody jednego rodzica a opieka naprzemienna

Jeżeli jednak nie porozumieliście się i jedno z Was nadal upiera się nad opieką naprzemienną, a drugie na to nie wyraża swojej zgody, to i owszem, sąd może ją orzec, ale w praktyce zdarza się to bardzo rzadko.

Po prostu nadal dominuje pogląd, że w przypadku braku porozumienia sąd bardziej skłania się do przyznania opieki nad dzieckiem tylko jednemu rodzicowi. A drugi zachowuje prawo do kontaktów z dzieckiem.

Ustanowienie opieki naprzemiennej nie jest preferowanym modelem opieki nad dzieckiem. Jeżeli sąd orzekłby o ustanowieniu opieki naprzemiennej, to byłoby to poprzedzone badaniem psychologicznym samego dziecka oraz rodziców. Chodziłoby bowiem o uzyskanie przez sąd pewności, że opieka naprzemienna byłaby odpowiednią formą opieki dla dziecka. Nie bez znaczenia byłaby również wola samego dziecka, które powinno być w miarę możliwości wysłuchane, czy możliwości rodziców do sprawowania opieki naprzemiennej, ich sytuacja materialna, odległość pomiędzy ich domami, wzajemna współpraca itp.

Pamiętaj, że sąd zawsze będzie brał pod uwagę dobro dziecka i okoliczności w konkretnej sprawie.

W jaki sposób sąd ustala opiekę naprzemienną?

Przykładowe rozstrzygnięcie dotyczące opieki naprzemiennej może wyglądać w następujący sposób:

Sąd postanawia:

1. powierzyć obojgu rodzicom wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi w formie opieki naprzemiennej, to jest w powtarzających się okresach z ustaleniem, że miejsce zamieszkania dzieci jest przy matce,
2. ustalić, że powtarzające się okresy opieki naprzemiennej nad małoletnimi przypadają od pierwszego piątku po uprawomocnieniu się orzeczenia od godz. 16.00 do kolejnego piątku do godziny 16.00, przy czym dzieci będą przebywać przez tydzień pod opieką matki, a następnie ojca, a potem naprzemiennie z zastrzeżeniem, że:

1. w okresie świąt: w latach parzystych dzieci spędzą z matką czas od godz. 08.00 w Wigilię do godziny 19.00 w dniu 26 grudnia oraz w godzinach od 8.00 w dniu Pierwszego Dnia Świąt Wielkanocnych do godziny 19.00 Drugiego Dnia Świąt Wielkanocnych, zaś z ojcem okres od 26 grudnia od godziny 19.00 do 1 stycznia roku następnego do godziny 19.00; natomiast w latach nieparzystych dzieci spędzą z ojcem czas od godz. 08.00 w Wigilię do godziny 19.00 w dniu 26 grudnia oraz w godzinach od 8.00 w dniu Pierwszego Dnia Świąt Wielkanocnych do godziny 19.00 Drugiego Dnia Świąt Wielkanocnych, zaś z matką okres od 26 grudnia od godziny 19.00 do 1 stycznia roku następnego do godziny 19.00 niezależnie od tego, jak przypadnie opieka naprzemienna,
2. w okresie wakacji letnich dzieci spędzą z ojcem pierwszy i drugi tydzień lipca i sierpnia, zaś z matką trzeci i czwarty tydzień lipca i sierpnia, niezależnie od tego, jak przypadnie opieka naprzemienna,
3. w sytuacji stwierdzenia przez lekarza choroby dziecka wymagającej rekonwalescencji w warunkach domowych i zwolnienia od zajęć szkolnych i przedszkolnych, dziecko pozostaje pod pieczą rodzica, który sprawował opiekę, w trakcie której choroba została zdiagnozowana, do zakończenia stwierdzonego orzeczeniem lekarskim okresu rekonwalescencji, nie powoduje to przesunięcia następnych okresów opieki na kolejne tygodnie, w okresie choroby drugi rodzic może odwiedzać dziecko w miejscu zamieszkania po porozumieniu z rodzicem sprawującym pieczę,
4. wyżej wyznaczone okresy opieki mogą być okazjonalnie modyfikowane, skracane lub wydłużane w razie zajścia szczególnych okoliczności, niezawinionych przez strony, jednakże za obopólną zgodą stron, wówczas dzieci bądź jedno dziecko przebywają pod pieczą drugiego rodzica,
5. małoletni są odbierani przez rodzica, który opiekę w danym okresie czasu przejmuje, z miejsca zamieszkania drugiego z rodziców,

3. ustalić, że każde z rodziców będzie samodzielnie podejmowało decyzje w sprawach bieżących w okresach w jakich dzieci będą przebywać pod jego opieką, za wyjątkiem spraw związanych z wyborem szkoły, uczestnictwem w zajęciach dodatkowych poza zwykłym obowiązkiem szkolnym, leczeniem, w tym korzystaniem przez dzieci z prywatnych wizyt lekarskich, uzyskaniem przez małoletnich dokumentów tożsamości i wyjazdem poza granice kraju, w których to sprawach rodzice będą decydować wspólnie.

Dobro dziecka w opiece naprzemiennej 

Sąd orzekając piecze naprzemienną musi dokonać oceny czy w konkretnym przypadku ten sposób sprawowania opieki będzie zgodny z dobrem dziecka, a także czy będzie możliwe wdrożenie go w praktyce.

Przeszkodą dla takiego rozwiązania mogą być bowiem sytuacje, gdy rodzice mieszkają daleko od siebie – np. w różnych miejscowościach czy nawet w różnych krajach. Wówczas nie byłoby możliwe uczęszczanie przez dziecko do szkoły lub do przedszkola.

Również w przypadku, gdy jeden z rodziców nie chce lub nie może zajmować się dzieckiem piecza naprzemienna najprawdopodobniej nie będzie orzeczona przez sąd. Może tak się zdarzyć, gdy jeden z rodziców jest chory, uzależniony lub z innych względów nie jest w stanie zapewnić dziecku należytej opieki.

Nie można zapomnieć, że wiek dziecka również ma znaczenie przy ustalaniu pieczy naprzemiennej. Im dziecko starsze, tym większe prawdopodobieństwo, że sąd ureguluje sprawowanie opieki nad dzieckiem naprzemiennie.

Zalety opieki naprzemiennej

Piecza naprzemienna budzi zaciekłe dyskusje oraz ma swoich gorących zwolenników i przeciwników. W dostępnej literaturze psychologicznej można odnaleźć badania, które sugerują, iż piecza naprzemienna stanowi znacznie lepszą formę opieki nad dzieckiem niż jednostronne powierzenie go jednemu z rodziców, przy jednoczesnym ustalaniu regularnych kontaktów z drugim rodzicem.

Oczywiście, można także odnaleźć badania, które sugerują, że ten sposób sprawowania opieki nad dziećmi posiada więcej wad niż korzyści, a beneficjentami są często bardziej rodzice niż same dzieci

Nie stając po żadnej ze stron przedstawię Ci wady i zalety pieczy naprzemiennej.

Jednym z głównych atutów pieczy naprzemiennej, podkreślanym przez psychologów, jest poprawa relacji dziecka z oboma rodzicami. Taka forma opieki sprzyja budowaniu więzi z obojgiem rodziców, co w rezultacie prowadzi do lepszego rozwoju emocjonalnego dziecka. Niektórzy naukowcy nawet sugerują, że piecza naprzemienna przyczynia się do poprawy samopoczucia dzieci, które mają świadomość, że oboje rodzice poświęcają im równą ilość czasu. Dzięki temu unikają uczucia stresu, winy lub syndromu tzw. alienacji rodzicielskiej. Ważne jest również podkreślenie, że dzięki pieczy naprzemiennej dziecko faktycznie doświadcza wychowania przez obu rodziców, co sprzyja utrzymywaniu silnej i trwałej więzi opartej na bezpośrednim kontakcie.

Z punktu widzenia rodzica, korzyścią wynikającą z pieczy naprzemiennej może być również poczucie równomiernego podziału obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem. Nie ma tu sytuacji, w której większość odpowiedzialności za wychowanie dziecka spoczywa na jednym z rodziców, podczas gdy drugi widuje się z dzieckiem jedynie w weekendy lub od święta. Czas, kiedy dziecko spędza u drugiego rodzica, może być wykorzystany na odpoczynek czy własny samorozwój.

Wady opieki naprzemiennej

Przeciwnicy tego modelu sprawowania pieczy rodzicielskiej argumentują, że dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecka kluczowe jest zapewnienie mu stałego miejsca zamieszkania. Według nich, życie w dwóch różnych domach może negatywnie wpływać na poczucie bezpieczeństwa dziecka oraz delikatną równowagę psychiczną.

Inną wadą opieki naprzemiennej jest niewątpliwie konieczność ciągłego przemieszczania się dziecka. W tym kontekście pojawiają się typowe trudności organizacyjne, takie jak pakowanie ulubionych zabawek, pamiętanie o przyborach szkolnych czy zabieranie niezbędnych przedmiotów do codziennego użytku.

Warto wspomnieć, również o koszach związanych ze sprawowaniem pieczy naprzemiennej. Każdy z rodziców musi przystosować pokoju dziecka od mebli po wyposażenie.

Jeżeli zależy Ci na ustanowieniu opieki naprzemiennej, najpierw spróbuj porozmawiać o tym z partnerem lub jeżeli jest to możliwe, wypracuj plan wychowawczy podczas spotkania z mediatorem. Pamiętaj, że również nim jestem, więc mogę Ci w tym pomóc. Jeżeli mediacja nie wchodzi w grę, możesz spróbować przekonać Sąd do opieki naprzemiennej.

Zajrzyj też do mojego wpisu: Opieka naprzemienna a alimenty, w którym wyjaśniam, czy opieka naprzemienna ma wpływ na płacenie alimentów.

ADWOKAT OD SPRAW RODZINNYCH

Zachęcamy do nawiązania bezpośredniego kontaktu w dowolnie wybranej przez formie (kontakt bezpośredni w kancelarii w Poznaniu, kontakt telefoniczny, kontakt e-mail etc.).