Czym jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska to zespół praw i obowiązków, jakie przysługują rodzicom względem małoletniego dziecka, które z oczywistych przyczyn nie może samodzielnie załatwić wielu spraw. Władza ta ma pełnić przede wszystkim funkcję ochronną wobec dziecka. Na treść władzy rodzicielskiej składa się: sprawowanie należytej pieczy nad dzieckiem, jego reprezentacja i zarząd jego majątkiem. W tym wpisie wyjaśnię Ci, na czym polegają dwa pierwsze, wymienione powyżej, atrybuty władzy rodzicielskiej, a zarządowi majątku dziecka poświęcę oddzielny wpis: Czy rodzicie mogą dysponować majątkiem dziecka?

Na czym polega piecza nad dzieckiem?

Piecza nad dzieckiem polega w szczególności na pielęgnowaniu i dostarczaniu dziecku środków niezbędnych do jego egzystencji, zapewnieniu mu ochrony przed zagrożeniami, przejawianiu troski o jego zdrowie i psychofizyczny rozwój, a także wychowywaniu dziecka do momentu uzyskania przez niego pełnoletności. Jeżeli dziecko zostanie zatrzymane przez osobę do tego nieuprawnioną, każdy z rodziców może zwrócić się do Sądu opiekuńczego o odebranie dziecka od takiej osoby, a także zwrócić się do tego samego Sądu lub innego właściwego organu władzy publicznej o zapewnienie dziecku pieczy zastępczej.

Co oznacza reprezentacja dziecka?

Reprezentacja dziecka oznacza, że rodzicie jako przedstawiciele ustawowi dziecka podejmują w jego imieniu różne czynności prawne (np. zawierają w jego imieniu umowy) i czynności przed różnymi organami państwowymi i Sądami (np. wytaczają powództwo przeciwko ojcu uchylającemu się od płacenia alimentów), przy czym każdy z rodziców może działać w tym charakterze samodzielnie.

Żadne z rodziców nie może jednak reprezentować dziecka:

• między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielką (tj. między rodzeństwem);
• między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że chodzi o bezpłatne przysporzenia na rzecz dziecka lub należne mu od drugiego rodzica alimenty, np. aby rodzicie mogli sprzedać 17-letniemu dziecku samochód, konieczne będzie powołanie kuratora, ponieważ czynność ta nie jest bezpłatnym przysporzeniem.

Jakie mogą być przyczyny ustania władzy rodzicielskiej?

Do przyczyn tych możemy zaliczyć:

• śmierć rodziców lub dziecka;
• orzeczenie sądu zmieniające ustalenie pochodzenie dziecka (zaprzeczenie macierzyństwa lub ojcostwa, unieważnienie uznania dziecka, uchylenie wyroku ustalającego ojcostwo),
• ubezwłasnowolnienie rodziców (całkowite lub częściowe);
• osiągnięcie przez dziecko pełnoletności;
• pozbawienie władzy rodzicielskiej;
• przysposobienie dziecka (władzę tracą rodzice biologiczni, a uzyskują ją rodzice przysposabiający (adoptujący) dziecko).

Gdy występują określone okoliczności lub władza rodzicielska nie może być prawidłowo wykonywa przez rodziców dziecka, albo gdy interes osobisty dziecka zostaje narażony na niebezpieczeństwo, konieczna jest ingerencja Sądu. Piszę o tym szerzej we wpisie: Ograniczenie, zawieszenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej, czyli ingerencja Sądu w sprawowanie władzy rodzicielskiej.

Kiedy powstaje i ustaje władza rodzicielska?

Władza rodzicielska powstaje z chwilą urodzenia się dziecka, a kończy się wraz z uzyskaniem przez nie pełnoletności. W przypadku późniejszego ustalenia ojcostwa władza przysługuje ojcu od chwili uznania dziecka lub uprawomocnienia się wyroku ustalającego ojcostwo.

Władzy rodzicielskiej nie posiadają rodzice nieposiadający pełnej zdolności do czynności prawnej, czyli małoletni lub ubezwłasnowolnieni.

Jeżeli jedno z rodziców nie żyje lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy przypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Kiedy władza rodzicielska przysługuje oboju rodzicom, każdy z nich jest zobowiązany i zarazem uprawniony do jej wykonywania. O istotnych sprawach dziecka, np. wyrażenie zgody na wyjazd dziecka za granicę, na operację, wybór kierunku jego dalszego kształcenia, rodzice powinni rozstrzygnąć wspólnie. Jeżeli nie jest możliwe pomiędzy nimi porozumienie, rozstrzygnięcie podejmuje Sąd opiekuńczy.

W niektórych przypadkach rodzice mogą odzyskać władzę rodzicielską, którą wcześniej utracili, np. w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia rodziców, przywrócenia po jej wcześniejszym pozbawieniu lub rozwiązania przysposobienia.

Władza rodzicielska po rozwodzie

Sąd, wydając wyrok rozwodowy, powinien uwzględnić kwestię sprawowania władzy rodzicielskiej.

Jeżeli doszliście do porozumienia w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej, czyli np. jak będziecie podejmować decyzje w sprawach dotyczących chociażby edukacji dziecka albo jego stanu zdrowia, na pewno będzie łatwiej. Możecie taki dokument wyjaśniający sposób wykonywania władzy rodzicielskiej przedstawić wcześniej Sądowi i o ile nie będzie on naruszał dobra dziecka, zostanie przez Sąd uwzględniony.

Jeżeli nie doszliście do porozumienia odnośnie wykonywania władzy rodzicielskiej, wówczas Sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, będzie rozstrzygał o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Zdarza się, że Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając przy tym władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

Podsumowując, władza rodzicielska to w zasadzie wszystkie sprawy, które dotyczącą dziecka. Obejmuje ona zarówno prawo do decydowania o dziecku, jak i obowiązek wykonywania pewnych czynności decyzyjnych i obowiązek dbania o nie. W ważniejszych sprawach rodzice dziecka mają obowiązek wysłuchania go i w miarę możliwości uwzględnić jego rozsądne życzenia.