Gdy brak jest domniemania, że dziecko pochodzi od męża matki (pisałam już o tym tutaj: Domniemanie ojcostwa – na czym polega?) oraz nie zostało dokonane uznanie dziecka (o tym również możesz przeczytać w moim wcześniejszym wpisie: Uznanie dziecka), możliwe jest ustalenie ojcostwa w trybie procesowym, tj. na mocy wyroku Sądu. W tym wpisie wytłumaczę Ci, kto może wystąpić z wnioskiem o sądowe ustalenie ojcostwa.
Sądowe ustalenie ojcostwa – kto może o nie wystąpić?
Sądowe ustalenie ojcostwa następuje najczęściej w przypadku, kiedy domniemany ojciec nie chce uznać dziecka. W takiej sytuacji aby dziecko m.in. mogło otrzymać alimenty od swojego ojca i miało prawo dziedziczenia po nim, konieczne jest wystąpienie z pozwem do Sądu.
Z żądaniem o sądowe ustalenie ojcostwa może wystąpić:
- dzieckoZ powództwem może wystąpić zarówno dziecko pełnoletnie, jak i małoletnie. W tym ostatnim przypadku powództwo o sądowe ustalenie ojcostwa może być wytoczone przez przedstawiciela ustawowego. Najczęściej jest nim matka dziecka. Jeżeli matka jest niepełnoletnia i nie przysługuje jej władza rodzicielska, wówczas z powództwem o ustalenie ojcostwa może wystąpić opiekun dziecka.Jeżeli dziecko wytoczyło powództwo o ustalenie ojcostwa, a następnie zmarło, ustalenia mogą dochodzić jego zstępni.
- matka dzieckaMatka dziecka może wystąpić z powództwem o ustalenie ojcostwa swojego dziecka tylko w okresie małoletności dziecka. Nie ma takiego prawa wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletności.Matka dziecka może dochodzić sądowego ustalenia ojcostwa nawet wtedy, gdy została pozbawiona władzy rodzicielskiej i chociażby sprzeciwiał się temu opiekun dziecka.
- domniemany ojciec dzieckaMożliwe jest sądowe ustalenie ojcostwa przez domniemanego ojca dziecka. Również tak jak matka dziecka może on wystąpić z powództwem wyłącznie w okresie małoletności dziecka.
- prokurator – jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.
Jest to zamknięty katalog osób, które posiadają tzw. legitymację procesową czynną do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa. Oznacza to, że nikt inny spoza kręgu wskazanych osób nie może wystąpić z takim powództwem. Nie jest zatem do tego uprawniony np. Dom Dziecka, nawet jeżeli dziecko znajdowałoby się pod jego faktyczną opieką.
Ale w prawie mamy jeszcze coś takiego, co nazywa się legitymacją procesową bierną w procesie o ustalenie ojcostwa. Jest to uprawnienie do występowania w procesie nie w charakterze powoda, ale w charakterze pozwanego.
Jeżeli powodem jest dziecko albo matka dziecka wytaczają oni powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu (który będzie posiadał w procesie legitymację procesową bierną, bo wystąpi w sprawie jako pozwany), a gdy ten nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy (również będzie posiadał legitymację bierną). Z kolei domniemany ojciec dziecka może wytoczyć powództwo przeciwko dziecku i matce dziecka (będą posiadali w procesie legitymację procesową bierną), a gdy matka nie żyje – przeciwko dziecku.
Podkreślę jeszcze raz, że sądowe ustalenie ojcostwa jest możliwe po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, ale z powództwem nie może wystąpić ani matka dziecka, ani domniemany ojciec, a jedynie już pełnoletnie dziecko lub prokurator.
Nie jest możliwe sądowe ustalenie ojcostwa przed urodzeniem się dziecka, a także w stosunku do dziecka, które urodziło się nieżywe. W tym drugim przypadku matka dziecka może dochodzić przysługujących jej roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem bez jednoczesnego dochodzenia ustalenia ojcostwa.
Nie jest również możliwe powództwo o ustalenie ojcostwa czy to przez matkę, czy przez domniemanego ojca już po śmierci dziecka.
Jakie dowody najczęściej Sąd bierze pod uwagę przy sądowym ustaleniu ojcostwa?
Sąd po wniesieniu pozwu o sądowe ustalenie ojcostwa najczęściej bierze pod uwagę dowód z przeprowadzonego badania DNA (zarówno przy ustaleniu jak i zaprzeczeniu ojcostwa), który ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Badanie to nie jest bolesne, ponieważ polega na pobraniu wymazu ze śluzówki policzka. Materiał genetyczny pobiera się od domniemanego ojca, matki dziecka oraz od samego dziecka.
Sąd może również wziąć pod uwagę inne dowody. Jakie? Pisałam już o nich we wpisie: Domniemanie ojcostwa – na czym polega?
W pozwie o ustalenie ojcostwa mogą znaleźć się także inne żądania. Najczęściej dotyczą one kwestii ustalenia sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem oraz alimentów.
Skutki wyroku o ustalenie ojcostwa
Najbardziej oczywiste skutki wyroku o ustalenie ojcostwa sprowadzają się do przyznania praw rodzicielskich domniemanemu ojcu, który w toku postępowania sądowego został uznany przez Sąd za ojca dziecka. Dziecko po nim dziedziczy i nabywa prawo do alimentów.
Co jeszcze?
W wyroku, który ustala, kto jest ojcem dziecka, Sąd nada dziecku nazwisko. Dziecko może nosić nazwisko matki lub ustalonego ojca. Jeżeli rodzicie nie potrafią dojść w tej kwestii do porozumienia, wówczas dziecko otrzyma oba nazwiska swoich rodziców. Jeżeli dziecko ukończyło lat 13, do zmiany jego nazwiska potrzebna jest jego zgoda.
W związku z sądowym ustaleniem ojcostwa możliwa jest zmiana miejsca zamieszkania dziecka, jeżeli ojcu przysługuje władza rodzicielska.
Sądowe ustalenie ojcostwa a koszty i kto je ponosi?
Ta strona, która wystąpiła z powództwem o ustalenie ojcostwa jest zwolniona z kosztów sądowych. Nie będzie zatem ponosić kosztów przeprowadzenia badania DNA. Jeżeli jednak ta strona przegra postępowanie, poniesie koszty wynagrodzenia pełnomocnika strony przeciwnej i może przez Sąd zostać obciążona kosztami sądowymi.
A kto może wytoczyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa i jaki jest termin na jego złożenie? Zachęcam Cię do przeczytania na ten temat w moim wpisie: Zaprzeczenie ojcostwa.
Anna Kubica
Jestem adwokatką i mediatorką. Specjalizuje się w sprawach rodzinnych.
W trudnych chwilach zawsze stoję u boku moich klientów, dbając o ich bezpieczeństwo prawne, komfort i spokój.