Prawomocność wyroku rozwodowego

Skutkiem prawnym orzeczenia przez sąd rozwodu jest rozwiązanie związku małżeńskiego. Aby jednak to nastąpiło konieczne jest uprawomocnienie się wyroku. Oznacza to nabranie przez niego mocy prawnej.

Co to jest prawomocność wyroku? Kiedy ona następuje? Jakie wywołuje skutki? Wszystkiego tego dowiesz się z tego wpisu.

Co to jest prawomocność wyroku?

Stan prawomocności wyroku oznacza taką sytuację, w której żadna ze stron nie może podważyć zapadłego orzeczenia, w związku z czym nadaje się ono do wykonania, po podjęciu odpowiednich czynności zmierzających do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. 

Wyróżnia się dwa rodzaje prawomocności wyroku – formalną i materialną.

Prawomocność formalna

Pierwsza z nich polega na tym, że orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli żadnej ze stron nie przysługuje na nie środek odwoławczy lub inny zwyczajny środek zaskarżenia. Innymi słowy to taki stan, w którym nie ma możliwości zakwestionowania (wzruszenia) zapadłego orzeczenia, ponieważ zostały wyczerpane procedury składania określonych prawem środków odwoławczych.

Prawomocność materialna

Prawomocność materialna wyroku polega na tym, że orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i organy. Oznacza to, że ustalenia, jakie w nim zapadły są powszechnie obowiązujące.

Jakie są skutki prawomocności wyroku rozwodowego?

Prawomocność wyroku rozwodowego wywołuje trzy podstawowe skutki prawne:

• formalne ustanie (rozwiązanie) małżeństwa. Po prostu przestaje ono istnieć w świetle prawa,
• ustanie pomiędzy współmałżonkami wspólności majątkowej, w związku z czym każdy z nich może żądać podziału majątku wspólnego,
• wyłączenie pomiędzy małżonkami dziedziczenia ustawowego.

Wszystkie następstwa takiego orzeczenia następują jednocześnie w dniu jego uprawomocnienia się. Ponadto oczywiście realizują się formalne i materialne skutki tego stanu rzeczy, a więc wygasa prawo stron do wniesienia od wyroku środka odwoławczego w postaci apelacji. Staje się on również „obowiązujący” wobec każdej osoby, organu czy urzędu.

Musisz pamiętać, że wraz z uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego, obowiązujące stają się także inne jego postanowienia, niż wskazane powyżej. W przypadku gdy małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci sąd orzeka w takim wyroku także o władzy rodzicielskiej, miejscu pobytu dzieci, kontaktach rodziców z dziećmi oraz o alimentach. Te ostatnie mogą być egzekwowane u komornika w przypadku, gdy zobowiązany do alimentów rodzic nie płaci ich dobrowolnie zgodnie z wyrokiem sądu.

Kiedy następuje prawomocność wyroku rozwodowego?

Do uprawomocnienia się wyroku rozwodowego może dojść zarówno po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji, jak i po zapadnięciu orzeczenia sądu drugiej instancji, a więc sądu odwoławczego.

Kiedy następuje uprawomocnienie wyroku sądu pierwszej instancji?

Sądem pierwszej instancji jest ten, do którego został wniesiony pozew o rozwód i przed którym toczyło się postępowanie w tej sprawie. Jest to sąd okręgowy.

Po ogłoszeniu przez sąd pierwszej instancji wyroku rozwodowego, każda ze stron ma tydzień na złożenie wniosku o sporządzenie jego pisemnego uzasadnienia i doręczenie tego orzeczenia z wraz uzasadnieniem. Termin ten liczy się od dnia następnego. W języku prawniczym, wniosek taki nazywany jest „zapowiedzą apelacji”.

Jeśli żadna ze stron nie złoży wniosku o uzasadnienie, wówczas wyrok rozwodowy stanie się prawomocny z upływem 7 dni od dnia jego ogłoszenia.

Oznacza to, że jeżeli we wskazanym powyżej terminie, nie złożysz tego wniosku, utracisz prawo do skutecznego złożenia apelacji.

Po złożeniu przedmiotowego wniosku, Sąd ma dwa tygodnie, żeby sporządzić uzasadnienie wyroku od momentu wpływu wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Jeżeli wniosek był dotknięty brakami, termin ten liczy się od dnia usunięcia tych braków. Jeśli Sąd nie będzie mógł sporządzić pisemnego uzasadnienia we wskazanych terminach, wówczas prezes sądu może przedłużyć okres sporządzania uzasadnienia na czas oznaczony.

Po sporządzeniu uzasadnienia wyroku, sąd wysyła go drogą pocztową do strony, która złożyła w tym przedmiocie wniosek. Od chwili doręczenia stronie uzasadnienia wyroku, ma ona 14 dni na sporządzenie i wniesienie środka odwoławczego, a więc apelacji. Dokonuje się tego za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżany wyrok. Termin ten uważa się za zachowany także wtedy, gdy przed jego upływem strona wniosła apelację do sądu drugiej instancji. W takim przypadku sąd ten zawiadamia sąd pierwszej instancji o wniesieniu apelacji i żąda przedstawienia akt sprawy.

O czym jeszcze warto wiedzieć?

Jeżeli termin na sporządzenie uzasadnienia był przedłużany, czas na złożenie apelacji również będzie dłuższy i będzie wynosił trzy tygodnie. O tym nowym terminie sąd zawiadamia stronę doręczając jej wyrok z uzasadnieniem. Jeżeli w zawiadomieniu termin ten wskazano błędnie, a strona się do niego zastosowała, apelację uważa się za wniesioną w terminie.

Jeżeli strona, pomimo złożenia wniosku o uzasadnienie nie złoży apelacji, wyrok sądu pierwszej instancji stanie się prawomocny po upływie terminów przewidzianych do jej wniesienia. W klasycznej sytuacji, skutek taki nastąpi z chwilą, gdy miną dwa tygodnie od dnia doręczenia stronie wyroku rozwodowego wraz z uzasadnieniem.

Trzeba zaznaczyć, że dla każdej ze stron termin do wniesienia apelacji może upływać innego dnia, w zależności od tego, kiedy każda z nich odebrała wyrok rozwodowy wraz z uzasadnieniem.

Jeżeli apelacja zostanie wniesiona w skuteczny sposób, wówczas nie dochodzi do uprawomocnienia wyroku sądu I instancji. Skutek taki następuje zarówno sytuacji, w której apelację wniosą obydwie strony postępowania, jak i jedynie jedna z nich.

Kiedy następuje uprawomocnienie wyroku sądu drugiej instancji?

Po wniesieniu przez stronę apelacji, sprawa jest kierowana do właściwego sądu drugiej instancji, a więc sądu apelacyjnego. Dokonuje on rozpoznania tego środka odwoławczego i wydaje wyrok rozwodowy zmieniający wyrok sądu pierwszej instancji lub też wyrok oddalający apelację. Czasami sąd apelacyjny uchyla wyrok rozwodowy i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. W takiej sytuacji sprawa rozwodowa toczy się niejako od początku.

Uprawomocnienie wyroku sądu drugiej instancji następuje z dniem jego wydania, a więc z chwilą ogłoszenia orzeczenia na sali sądowej.

Wyrok rozwodowy prawomocny jedynie w części

Każdej ze stron przysługuje prawo do zaskarżenia wyroku rozwodowego wydanego przez sąd pierwszej instancji w całości, bądź też tylko w części, a więc w odniesieniu do niektórych jego punktów. W samym wniosku o uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, strona powinna wskazać, czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości wyroku czy jego części, w szczególności poszczególnych objętych nim rozstrzygnięć (np. tylko w zakresie alimentów, albo sposobu kontaktów z dzieckiem).

Musisz jednak wiedzieć, że jeśli dokonasz zaskarżenia pierwszego punktu wyroku, który orzeka rozwód i wskazuje ewentualną winę którejś ze stron, wówczas nastąpi zakwestionowanie wydanego przez sąd orzeczenia w całości. W takiej sytuacji oczywiście nie nastąpi jego uprawomocnienie. Przyjmuje się wówczas, że wyrok został zaskarżony w całości, co wywołuje ten skutek, iż żaden inny punkt orzeczenia nie podlega uprawomocnieniu, nawet jeśli nie został zaskarżony.

Jeśli natomiast apelacja dotyczy zakwestionowania pozostałych punktów wyroku, wszystkie pozostałe stają się prawomocne z upływem terminu ich zaskarżenia, a więc wniesienia tego środka odwoławczego. Wówczas sam „rozwód staje się prawomocny”, a ewentualnej zmianie mogą ulec jedynie pozostałe punkty wyroku, które rozważy sąd apelacyjny. Dotyczyć to może kwestii odnoszących się na przykład do podziału majątku wspólnego, wysokości alimentów czy kosztów postępowania sądowego. Będą one przedmiotem rozstrzygnięć sądu apelacyjnego pomiędzy już rozwiedzionymi współmałżonkami, ponieważ punkt pierwszy wyroku stanie się już prawomocny.

Jeżeli więc jeden z małżonków zaskarży wyrok rozwodowy w części dotyczącej alimentów na rzecz dzieci stron, to pozostała część tego orzeczenia staje się prawomocna po upływie terminu na zaskarżenie orzeczenia.

Taka sama sytuacja ma miejsce, w sytuacji, w której dokonasz zaskarżenia nie wszystkich, a jedynie niektórych pozostałych, poza pierwszym, punktów wyroku rozwodowego. Spowoduje to uprawomocnienie się zarówno punktu pierwszego orzeczenia, jaki tych wszystkich, które nie zostały objęte apelacją.

W jaki sposób następuje stwierdzenie prawomocności wyroku rozwodowego?

Aby uzyskać stwierdzenie prawomocności wyroku rozwodowego, musisz złożyć wniosek o wydanie odpisu orzeczenia z klauzulą prawomocności. Jest to warunek, abyś mógł nim się posługiwać w pełnym zakresie. Od takiego wniosku pobierana jest opłata sądowa (kancelaryjna) w kwocie 20,00 złotych, za każde rozpoczęte 10 stron wydanego dokumentu.

Sam wniosek należy złożyć do sądu okręgowego, który wydał wyrok rozwodowy bądź sądu apelacyjnego, który rozpatrywał ten środek odwoławczy. Powinien on spełniać warunki przewidziane dla każdego pisma, które wnosi się do sądu, a więc zawierać:

• wskazanie daty i miejsca jego sporządzenia,
• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane,
• oznaczenie wnioskodawcy, z podaniem dokładnego adresu oraz ewentualnie numeru telefonu bądź adresu pocztu elektronicznej w celach kontaktowych,
• podanie sygnatury akt sprawy,
• tytuł w postaci zapisu: „Wniosek o wydanie odpisu orzeczenia z klauzulą prawomocności”,
• osnowę wniosku, a więc wskazanie, w jakim przedmiocie go składasz,
• wskazanie sposobu, w jaki ma być Ci być doręczony odpis wyroku. Możesz bowiem wskazać adres, pod którym go odbierzesz po przesłaniu go przez sąd drogą pocztową lub też zastrzec, iż odbierzesz go osobiście w siedzibie sądu,
• Twój własnoręczny podpis.

Musisz wiedzieć, że jeśli wyrok rozwodowy zawiera również orzeczenie o kosztach przysługujących którejś ze stron lub o alimentach, wówczas może ona złożyć wniosek o wydanie odpisu wyroku z klauzulą wykonalności. Stanowić to będzie podstawę do skierowania sprawy do postępowania egzekucyjnego, w sytuacji, w której zobowiązany nie wykona dobrowolnie rozstrzygnięć wyroku w tym zakresie. Dzięki temu, Twoje należności będą mogły zostać wyegzekwowane przez komornika. Jeżeli w wyroku, zostały zasądzone alimenty na małoletnie dziecko to sąd z urzędu (bez wniosku strony) doręczy wyrok z klauzulą wykonalności stronie na ręce której mają być płacone alimenty na rzecz małoletniego.

Trzeba zaznaczyć, że sąd okręgowy, który wydał wyrok rozwodowy przesyła wypis prawomocnego wyroku rozwodowego do Urzędu Stanu Cywilnego. Stanowi on bowiem podstawę do dokonania odpowiedniego wpisu w księgach stanu cywilnego. Polega to na dołączeniu wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego. Wskutek tego, w odpisie aktu małżeństwa dodana zostanie adnotacja o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód z oznaczeniem sądu, który wydał wyrok rozwodowy, sygnatury akt sprawy oraz daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Tym samym, nie musisz składać żadnego wniosku, aby doszło do odpowiedniej zmiany w aktach stanu cywilnego – dzieje się to bowiem z urzędu.

Jeśli czeka Cię sprawa o rozwód zapraszam Cię do lektury innych moich wpisów które znajdziesz na blogu a także do pobrania bezpłatnego ebooka pt. „Jak przygotować się do rozprawy rozwodowej”. Możesz go ściągnąć klikając w ten link.

Zapraszam Cię również do skorzystania z porady prawnej w trakcie której odpowiem na wszystkie Twoje pytania dotyczące kwestii rozwodowych.

Link do konsultacji znajduje się w zakładce https://adwokat-kubica.pl/konsultacje/