Zawieszenie, pozbawienie i ograniczenie władzy rodzicielskiej

Rodzicie, którzy sprawują władzę nad dzieckiem, nie podlegają bieżącej kontroli ze strony Sądu i posiadają pełną autonomię w wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Jeżeli jednak występują określone okoliczności lub władza rodzicielska nie może być prawidłowo wykonywana przez rodziców dziecka albo gdy interes osobisty dziecka zostaje narażony na niebezpieczeństwo, konieczna jest ingerencja Sądu. Może ona przybrać formę: ograniczenia, zawieszenia albo pozbawienia władzy rodzicielskiej. W dzisiejszym wpisie napiszę kilka słów o każdej z nich.

Co oznacza ograniczona władza rodzicielska?

Do ograniczenia władzy rodzicielskiej dochodzi w dwóch sytuacjach:

• rozłączenia rodziców lub
• zagrożenia dobra dziecka
  
  

Gdy Wasze małżeństwo zostało rozwiązane lub unieważnione albo gdy formalnie żyjecie w związku, ale znajdujecie się w separacji faktycznej lub prawnej, na skutek decyzji Sądu wydanej w postaci orzeczenia może dojść do ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z Was.

Polega to na tym, że Sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców i w ten sposób prawa i obowiązki drugiego rodzica zostają okrojone. Sąd może np. zadecydować, że ten drugi rodzic z ograniczoną władzą rodzicielską może jedynie współdecydować o istotnych sprawach dotyczących dziecka, jak np. o jego edukacji, leczeniu albo wyjeździe za granicę. Zachowuje on przy tym prawo do kontaktów z dzieckiem, bo kontakty i władza rodzicielska to dwie odrębne kwestie (o tym jeszcze poniżej). Natomiast ten rodzic, który sprawuje nieograniczoną władzę rodzicielską, zajmuje się dzieckiem na co dzień i podejmuje wszystkie bieżące decyzje.

Może być zatem tak, że jesteś przykładnym rodzicem, ale ze względu na rozstanie, trudno będzie Wam obojgu jednocześnie wykonywać pełnię praw wynikających z władzy rodzicielskiej albo nie doszliście do porozumienia w kwestii dzieci, dlatego Sąd ograniczy jednemu z Was władzę rodzicielską. Ten drugi rodzic z ograniczoną władzą rodzicielską nie zawsze jest zatem tym gorszym rodzicem.

Sąd orzekający unieważnienie małżeństwa, rozwód lub separację może jednak w zależności od okoliczności ograniczyć władzę rodziców w inny sposób, a nawet orzec o jej zawieszeniu lub pozbawieniu.

Drugą przesłanką zastosowania przez Sąd ograniczenia władzy rodzicielskiej jest zagrożenie dobra dziecka. Celem ustanowienia tego ograniczenia jest nie tylko sama ochrona dziecka, ale również niesienie pomocy rodzicom dla właściwego wykonywania władzy rodzicielskiej. Ograniczenie tych praw nie jest zatem represją, a sama ingerencja Sądu nie zależy od tego, czy zagrożenie dobra dziecka zostało spowodowane zawinionym działaniem rodziców, czy też nie.

Najczęściej za zagrożenie dobra dziecka uznaje się „niedojrzałość emocjonalną i życiową” po stronie rodziców, którzy nie są w stanie zbudować prawidłowej więzi pomiędzy rodzicami a dzieckiem. W praktyce ograniczenie praw rodzicielskich występuje przeważnie w tych rodzinach, w których jeden rodzic albo oboje rodziców piją alkohol, nadużywają innych środków odurzających albo nie mają kontroli nad wykonywaniem przez dziecko obowiązku szkolnego.

Sąd, orzekając ograniczenie władzy rodzicielskiej, może np. ustanowić stały nadzór kuratora sądowego nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej, zarządzić umieszczenie małoletniego dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej, albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych. Może także zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego itp.

W przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej przez Sąd nie dochodzi do całkowitego ustania wykonywania władzy rodzicielskiej, jak ma to miejsce w przypadku jej zawieszenia i pozbawienia.

Jak ograniczyć władzę rodzicielską ojcu, matce?

Jeżeli chcesz ograniczyć władzę rodzicielską drugiemu rodzicowi, musisz złożyć wniosek. Wniosek należy złożyć do wydziału rodzinnego Sądu rejonowego właściwego według miejsca zamieszkania dziecka. Ograniczenie władzy rodzicielskiej może być także wszczęte z urzędu, np. na wniosek pedagoga szkolnego.

Na czym polega zawieszenie władzy rodzicielskiej?

Do zawieszenia władzy rodzicielskiej dochodzi w przypadku przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu. Rodzicie mogą przebywać w zakładzie karnym, wyjechać na dłuższy czas za granicę albo odbywać trwałe leczenie szpitale. To najczęstsze powody. Jeżeli przeszkoda dotyczy tylko jednego z rodziców, a drugi rodzic właściwie wykonuje swoją władzę rodzicielską, Sąd powinien rozważyć, czy jest w ogóle sens zawieszanie władzy, którego przeszkoda dotyczy. Gdy przeszkoda odpada, Sąd uchyla wcześniej ustawione zawieszenie.

Jakie są skutki zawieszenia władzy rodzicielskiej?

Zawieszenie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic, którego prawa rodzicielskie zostały zawieszone, nie może wykonywać praw wynikających z tej władzy, pomimo że nadal jego prawa i obowiązki istnieją. Taki rodzic nie może zatem zarządzać majątkiem dziecka, sprawować nad nim pieczy albo reprezentować dziecka.

Na czym polega pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Jeżeli rodzic zostaje pozbawiony władzy rodzicielskiej, to skutkiem tego jest utrata wszystkich praw do podejmowania jakichkolwiek decyzji dotyczących dziecka.

Wystąpienie jednej z poniższej przesłanki pozbawia władzy rodzicielskiej:

• trwała przeszkoda uniemożliwiająca wykonywanie władzy rodzicielskiej (np. choroba psychiczna rodziców, skazanie ich na długoletnią karę pozbawienia wolności, zaginięcie ojca dziecka);
• nadużywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców (np. zmuszanie dziecka do ciężkiej pracy, znęcanie się nad dzieckiem, nakłanianie do popełniania przestępstw);
• rażące zaniedbywanie przez rodziców swych obowiązków wobec dziecka (np. alkoholizm rodziców, zupełny brak zainteresowania się dzieckiem, niezapewnienie mu środków egzystencji).

Sąd może także pozbawić władzy rodziców, którym została ona wcześniej ograniczona przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej albo placówce opiekuńczo – wychowawczej, jeżeli pomimo udzielonej im pomocy nie ustały przyczyny ograniczenia, w szczególności, gdy rodzice nie interesują się dzieckiem.

Jeżeli pozbawienie władzy rodzicielskiej dotyczy tylko jednego z rodziców, władza w całości przysługuje drugiemu rodzicowi. W przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej obojga rodziców ustanawia się dla dziecka opiekę.

Ograniczenie, zawieszenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej a kontakty z dzieckiem

Pamiętaj, że ograniczenie, zawieszenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej nie sprawia, że rodzic nie ma prawa do utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Podkreślę jeszcze raz, że czym innym jest prawo do kontaktów z dzieckiem, a czym innym władza rodzicielska. Czasami jednak na skutek przyczyn, które uzasadniają ograniczenie, zawieszenie lub całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej, może również dojść do ograniczenia albo zakazania kontaktów rodzica z dzieckiem, np. na skutek uzależnienia od alkoholu jednego z rodziców i jego demoralizujący wpływ na dziecko. Są to jednak odrębne instytucje.

Podsumowując, dla dobra dziecka zawsze powinniście ze sobą współpracować tak, aby przekonać Sąd, że władza rodzicielska może zostać pomiędzy Wami podzielona. Warto zatem, abyście wypracowali wspólne porozumienie i przedstawili je Sądowi. Niestety życie pisze własne scenariusze i często zauważam, że pomimo bycia przykładnym rodzicem, na skutek zatargów i kłótni rodziców, którzy nie potrafią dojść ze sobą do porozumienia po rozwodzie albo orzeczonej separacji, Sąd musi ograniczyć prawa rodzicielskie jednego z rodziców, kierując się dobrem dziecka.