Wprowadzenie obowiązku opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy w rodzinie

30 listopada 2020 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 30 kwietnia 2020 r., która zwana jest „ustawą antyprzemocową”. Wprowadziła ona m.in. zmiany zarówno do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie jak i Kodeksu postępowania cywilnego. Zmiany te dotyczą uregulowania kompleksowych rozwiązań mających na celu szybkie izolowanie osoby dotkniętej przemocą od osoby stosującej przemoc, w sytuacjach gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników. W tym wpisie przedstawię Ci najważniejsze zmiany.

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i kpc 2020 r. – co się zmieniło?

Zasadniczą zmianą jest wprowadzenie obowiązku opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy w rodzinie. Jeżeli sprawca jest członkiem rodziny wspólnie zamieszkującym mieszkanie i swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, to osoba dotknięta tą przemocą może żądać, aby Sąd, w trybie nieprocesowym, zobowiązał go do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Podobną zasadę stosuje się gdy:

1. osoba dotknięta przemocą w rodzinie opuściła wspólnie zajmowane mieszkanie z powodu stosowania wobec niej przemocy w tym mieszkaniu;
2. członek rodziny stosujący przemoc w rodzinie opuścił wspólnie zajmowane mieszkanie;
3. małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu oraz inna osoba stosująca przemoc w rodzinie, okresowo lub nieregularnie przebywa w mieszkaniu wspólnie z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie.

Pamiętaj o tym, że sprawcą przemocy w rodzinie może być nie tylko osoba najbliższa (małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, czyli taka, z którą nie żyjesz w formalnym związku małżeńskim), ale również inna osoba wspólnie z Tobą zamieszkująca lub gospodarująca.

Co zatem możesz zrobić w przypadku wystąpienia przemocy w rodzinie?

Złóż wniosek do Sądu (może on zostać złożony na urzędowym formularzu) o zobowiązanie osoby stosującej wobec Ciebie przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Sąd rozpatrzy taki wniosek i jeżeli go uwzględni, wyda postanowienie zobowiązujące osobę stosującą przemoc domową, aby opuściła wspólnie zamieszkiwane mieszkanie i jego bezpośrednie otoczenie lub wyda zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.

Jeszcze przed wydaniem postanowienia Sąd może udzielić zabezpieczenia przez przedłużenie obowiązywania zastosowanego wcześniej przez Policję lub Żandarmerię Wojskową nakazu (natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia) lub zakazu (zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia).

Wydane przez Sąd postanowienie staje się skuteczne i wykonalne z chwilą jego ogłoszenia. Sąd może je zmienić lub uchylić w razie zmiany okoliczności nawet wtedy, gdy stanie się prawomocne. Odpis postanowienia jest doręczany uczestnikom postępowania, prokuratorowi, Policji lub Żandarmerii Wojskowej oraz zostaje zawiadomiony właściwy miejscowo zespół interdyscyplinarny, a gdy w mieszkaniu zamieszkują osoby małoletnie – również właściwy miejscowo sąd opiekuńczy.

Co ważne osoba dotknięta przemocą w rodzinie, składając wniosek do Sądu, będzie zwolniona z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.

Zmiana w uprawnieniach Policji i Żandarmerii Wojskowej

Nowelizacja dodała również przepisy przyznające Policji i Żandarmerii Wojskowej nowe uprawnienia.

Policjant nabył prawo do zatrzymania osoby stosującej przemoc w rodzinie stwarzającej bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego. Z kolei żołnierz Żandarmerii Wojskowej może zatrzymać jedynie żołnierza pełniącego czynną służbę wojskową stosującego przemoc w rodzinie.

Policja oraz Żandarmeria Wojskowa nabyły uprawienia do wydania nakazu natychmiastowego opuszczenia lub zakazu zbliżania się do wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, w stosunku do osoby, która swoim zachowaniem, polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie, stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia. Nakaz lub zakaz mogą być stosowane łącznie.

Osoba, wobec której wydano nakaz lub zakaz ma prawo do zabrania swoich rzeczy osobistych oraz potrzebnych do wykonywania pracy. Ponadto taka osoba ma obowiązek pozostawić klucze do wspólnie zajmowanego mieszkania oraz wskazania adresu swojego pobytu i numeru telefonu.

W okresie obowiązywania nakazu lub zakazu Policja lub Żandarmeria Wojskowa ma obowiązek przynajmniej trzykrotnie sprawdzić, czy nakaz lub zakaz nie są naruszane i podjąć niezbędne czynności. Pierwsze sprawdzenie odbywa się następnego dnia po wydaniu nakazu lub zakazu.

Jeżeli Policjant lub żołnierz Żandarmerii Wojskowej nie będzie mógł doręczyć nakazu lub zakazu osobie stosującej przemoc w rodzinie, doręczenie będzie uważane za dokonane przez umieszczenie na drzwiach wspólnie zajmowanego mieszkania zawiadomienia o ich wydaniu, dokonując jednocześnie wzmianki w nakazie lub zakazie, wskazującej przyczynę braku doręczenia. Jeżeli osoba stosująca przemoc w rodzinie odmówi przyjęcia nakazu lub zakazu, doręczenie i tak uważane będzie za dokonane. W takim przypadku Policjant lub żołnierz Żandarmerii Wojskowej dokona adnotacji o odmowie ich przyjęcia na oryginale nakazu lub zakazu oraz niezwłocznie doręczy odpis nakazu lub zakazu prokuratorowi oraz zawiadomi właściwy miejscowo zespół interdyscyplinarny, a gdy w mieszkaniu zamieszkują osoby małoletnie – również właściwy miejscowo sąd opiekuńczy.

Podsumowując, problem przemocy w rodzinie w obliczu pandemii koronawirusa, z którą obecnie się zmagamy, stał się jeszcze bardziej aktualny, bo statystyki wskazują, że izolacja sprzyjała i nadal sprzyja przemocy w zamkniętym środowisku. Wejście w życie nowego prawa zbiegło się zatem jeszcze bardziej z aktualną potrzebą wywołaną sytuacją, w której się znajdujemy. Dzięki uchwalonej nowelizacji walka z przemocą w rodzinie powinna być łatwiejsza, a ofiary przemocy domowej powinny uzyskać większą ochronę.