Jakie dowody załączyć do pozwu o rozwód? Rodzaje dowodów w sprawie rozwodowej

Z lektury artykułu „Najważniejsze pojęcia w sprawie rozwodowej” wiesz już, jakie istnieją rodzaje dowodów oraz kiedy sąd może je pominąć. W tym wpisie chciałabym omówić wszystkie z dopuszczalnych rodzajów dowodów w sprawie rozwodowej. Zaczynajmy!

Dowód z przesłuchania stron

Dowód z przesłuchania stron, a więc współmałżonków, w sprawach o rozwód, ma charakter obligatoryjny. Oznacza to, że jego przeprowadzenie jest obowiązkowe. Nawet uznanie powództwa (zgoda na wydanie wyroku zgodnie z żądaniem powoda), czy też przyznanie okoliczności faktycznych przez stronę pozwaną, nie zwalnia sądu z takiej konieczności.

Dowód z przesłuchania stron w sprawach rozwodowych, jest przeprowadzany przez sąd z urzędu, a więc z jego własnej inicjatywy. Oznacza to, że nie jest potrzebny wniosek stron w tym zakresie.

Nie ma w tym nic dziwnego – wszak wyjaśnienia małżonków są najbardziej miarodajnym źródłem informacji o rzeczywistej sytuacji, jaka panuje w małżeństwie oraz o problemach, które go trapią. Jest on zatem konieczny, aby zapewnić wszechstronne wyjaśnienie okoliczności faktycznych sprawy o rozwód i ustalenie przez sąd rzeczywistego stanu rzeczy.

W sytuacji, gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej możliwe jest przesłuchanie tylko jednej strony, sąd musi podjąć decyzję, czy przesłuchać tylko jedną z nich, czy też dowód z przesłuchania małżonków w ogóle pominąć.

W sprawach o rozwód jednak, w sposób oczywisty, wskazane jest przeprowadzenie takiego dowodu, nawet w ograniczonym zakresie. Jeżeli strona prawidłowo wezwana na rozprawę nie stawi się, możliwe jest zaniechanie jej przesłuchania przez sąd. Konieczne jest jednak uprzednie wyjaśnienie, z jakich przyczyn to nastąpiło, a zrezygnowanie z przeprowadzenia takiego dowodu może nastąpić dopiero w razie ustalenia, że niezastosowanie się do wezwania sądu było wynikiem okoliczności zależnych od strony lub że stawienie się jej na rozprawę natrafia na poważne przeszkody, niedające się w niedługim czasie usunąć.

Dowód z przesłuchania świadków

Przesłuchanie świadków jest jednym z najbardziej kluczowych środków dowodowych w postępowaniu rozwodowym. Ich zeznania uzupełniają wyjaśnienia składane przez strony odnośnie zupełności i trwałości rozpadu pożycia małżeńskiego, wzajemnego stosunku małżonków do siebie oraz wszelkich innych okoliczności, od ustalenia których zależy rozstrzygnięcie danej sprawy (o tym czym jest zupełny i trwały rozkład pożycia pisałam tutaj i tutaj).

Musisz wiedzieć, że każdy świadek, przede wszystkim zeznaje o tych faktach, których doświadczył osobiście. Jednak nawet zeznania świadka pośredniego, który słyszał tylko o pewnych okolicznościach od samej strony lub osoby trzeciej, mogą mieć znaczący wpływ na dokonanie przez sąd odpowiedniej oceny całokształtu całej sprawy. 

Powołując osobę na świadka w pozwie rozwodowym, musisz podać jego imię, nazwisko i dokładny adres oraz fakty, które ma udowodnić zeznając. 

Kogo nie można powołać na świadka? 

Zaznaczyć trzeba, że nie wszystkie osoby mogą pełnić rolę świadków w procesie rozwodowym. Niedopuszczalne jest powołanie na świadka:

• małoletniego, który nie ukończył 13 lat,
• zstępnego stron, a więc dziecka, wnuka, etc., który jeszcze nie ukończył 17 lat,
• osoby niezdolnej do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
• funkcjonariusza bądź wojskowego zobowiązanego do zachowania tajemnicy państwowej,
• przedstawicieli niektórych zawodów, w zakresie w którym spoczywa na nich obowiązek zachowania tajemnicy. Dotyczy to tajemnicy lekarskiej, bankowej, adwokackiej, ubezpieczeniowej, jak również duchownych w zakresie tajemnicy spowiedzi,
• przedstawicieli ustawowych stron oraz osób, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową,
• mediatora – co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.

W pewnych okolicznościach, dopuszczalna jest odmowa złożenia zeznań w charakterze świadka.

Co do zasady prawo do odmowy składania zeznań przysługuje:

• małżonkowi strony,
• wstępnym stron, a więc rodzicom, dziadkom, etc.,
• zstępnym stron,
• rodzeństwu,
• powinowatym w tej samej linii lub stopniu, na przykład byłym teściom,
• osobom pozostającym ze stronami w stosunku przysposobienia, a więc dzieciom, które zostały adoptowane.

W niektórych okolicznościach świadkom przysługuje również prawo odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Świadek musi stawić się na wezwanie sądu, nawet gdy nie posiada wiadomości na temat okoliczności danej sprawy lub zamierza skorzystać z prawa do odmowy zeznań. Za nieusprawiedliwione niestawienie się na rozprawie grozi kara grzywny.

Dowód z dokumentu

Dokument to, co do zasady, środek dowodowy zawierający tekst oraz umożliwiający ustalenie osoby, która jest jego autorem. Wyróżnia się dokumenty urzędowe oraz dokumenty prywatne.

Zaznaczyć trzeba, że dowodem mogą być nawet dokumenty, które zostały uszkodzone. O tym bowiem decyduje sąd, który ocenia na podstawie okoliczności, czy i o ile dokument zachowuje moc dowodową pomimo przekreśleń lub innych uszkodzeń.

Dokumenty urzędowe

Dokumenty urzędowe stanowią dowód tego, co stwierdził w nich organ władzy publicznej lub inny organ państwowy. Muszą one zostać sporządzone w przepisanej formie oraz we wskazanym przez przepisy prawa zakresie działania danego urzędu, a więc odpowiadać jego właściwości. Po prostu musi on być upoważniony do jego sporządzenia.

Dokumentem urzędowym jest także dokument sporządzony przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne w zakresie zleconych im przez prawo spraw z dziedziny administracji publicznej.

Z racji takiego właśnie statusu, dokument urzędowy ma bardzo dużą moc dowodową. Korzysta on bowiem z domniemania prawdziwości, a więc autentyczności dokumentu oraz zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone.

Do dokumentów urzędowych możemy zaliczyć: odpisy aktów stanu cywilnego, dowody osobiste i paszporty, zaświadczenia organów administracji, pocztowe dowody nadania i doręczenia przesyłki, odpisy dokumentów podatkowych, decyzje administracyjne, orzeczenia sądów, odpisy akt sądowych lub administracyjnych, zaświadczenia szkolne, świadectwa etc.

Dokumenty prywatne

Dokument prywatny stanowi dowód tego, że dana osoba złożyła oświadczenie, które jest w nim zawarte. Jego koniecznym elementem jest złożenie przez nią własnoręcznego podpisu a w przypadku dokumentu w formie elektronicznej, kwalifikowanego podpisu elektronicznego.

Zaznaczyć trzeba, że polskie prawo nie zawiera szczególnych wymagań co do formy dokumentu prywatnego, dopuszczalna więc jest w tym zakresie pełna dowolność. Wyjątkiem są dokumenty, które zawierają oświadczenia woli, do których trzeba stosować wymagania formalne przewidziane dla poszczególnych czynności prawnych.

Dowody prywatne korzystają z domniemania autentyczności oraz domniemania, że osoba, która dokument podpisała, złożyła zawarte w nim oświadczenie. Jednakże nie przesądza on o tym, czy zawarte w nim oświadczenie jest zgodne z prawdą, ważne i skuteczne. Z dokumentem prywatnym nie wiąże się domniemanie prawne, iż jego treść przedstawia rzeczywisty stan rzeczy.

Do dokumentów prywatnych zalicza się m.in. zaświadczenia o zarobkach, wydruki bankowe, oświadczenia, umowy i porozumienia, świadectwa pracy, zaświadczenia lekarskie, rachunki, dokumenty kościelne, prywatne (pozasądowe) opinie biegłych oraz poświadczone przez stronę lub jej pełnomocnika procesowego kserokopie dokumentów.

Dowód z opinii biegłego

Do powołania biegłego sądowego dochodzi w sprawach, w których wymagane są wiadomości specjalne. Najczęściej dotyczy to zagadnień, co do których potrzebne są szczegółowe informacje z różnorodnych dziedzin nauki. Może to nastąpić wtedy, gdy istnieje konieczność ustalenia stanu zdrowia lub kondycji psychicznej jednego ze współmałżonków, bądź jego wpływu na dzieci stron.

Sąd może wezwać jednego lub kilku biegłych, po uprzednim wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru, oznaczając jednocześnie, czy opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na piśmie.

Sąd może także zażądać ustnego lub pisemnego uzupełnienia opinii lub jej wyjaśnienia, a także dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych.

Szczególnym dowodem przeprowadzanym w sprawach rozwodowych jest opinia sporządzana przez Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych (OZSS). Przeprowadza on na polecenie sądu badania rodziców i małoletnich dzieci. Tworzą go zwykle specjaliści, tacy jak psycholodzy i pedagodzy.

Na podstawie przeprowadzanego badania Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych, składa do akt sprawy opinię zawierającą wnioski w tych kwestiach, o zbadanie których zwrócił się sąd. Dotyczą one na ogół kształtu więzi emocjonalnej dzieci z każdym z rodziców, ich predyspozycji opiekuńczo-wychowawczych oraz sugerowanych rozstrzygnięć w przedmiocie władzy rodzicielskiej i kontaktów.

Wywiad środowiskowy

Wywiad środowiskowy jest szczególnego rodzaju środkiem dowodowym i może zostać przeprowadzony tylko w odniesieniu do dzieci stron procesu rozwodowego.

Sąd może bowiem zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego jedynie w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci uczestników procesu.

Wywiad środowiskowy nie jest obowiązkowym środkiem dowodowym i jest sporządzany jest tylko wówczas, gdy strony nie mogą dojść do porozumienia, co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi.

Sąd może ograniczyć się do zapoznania z treścią sporządzonego wywiadu środowiskowego lub dodatkowo przesłuchać kuratora, którzy go przeprowadził.

Ważne jest, iż nie może on dotyczyć kwestii związanych z winą za rozkład pożycia małżeńskiego – chyba, że ma to związek z warunkami, w których żyją dzieci stron.

Nagrania audio, video, fotografie, billingi, wiadomości SMS, e-maile, portale społecznościowe

W sprawach rozwodowych jako środki dowodowe dopuszczalne są także zdjęcia, nagrania audio i video, billingi rozmów telefonicznych, wydruki wysłanych e-maili i wiadomości SMS, wydruki pozyskane ze stron internetowych portali społecznościowych, jak na przykład zdjęcia umieszczone na Facebooku, zapisy rozmów prowadzonych na czatach, zapisy z wszelkich komunikatorów i inne materiały multimedialne i tekstowe. Są one w szczególności wykorzystywane przez tę stronę, która chce udowodnić swojemu współmałżonkowi zdradę czy stosowanie przemocy.

Dowody te dysponują taką samą mocą, jak wszystkie inne środki dowodowe. Oczywiście, zależy to od decyzji sądu, który ostatecznie ocenia moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, i podejmuje decyzję o tym czy uznać dany dowód za miarodajny.

Sądy często nie dopuszczają dowodów, które zostały uzyskane niezgodnie z prawem – na przykład wskutek nielegalnego podsłuchu lub zastosowania podstępu, czy też poprzez złamanie zabezpieczeń elektronicznych chroniących ich źródło, np. w postaci loginu lub hasła. 

Musisz wiedzieć, że wszystkie te dowody mają status dowodów z dokumentów. Stosuje się do nich zapis Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym – dowody z innych dokumentów, w szczególności zawierających zapis obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku, sąd przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów.

O tym w jakich okolicznościach dopuszczalne jest wykorzystanie w procesie rozwodowym wydruków z portali społecznościowych oraz nagrań rozmów, napisałam już w innych artykułach. Zapraszam Cię do ich przeczytania.

Jakie są obowiązki osoby składającej pozew o rozwód w zakresie wniosków dowodowych?

We wniosku o przeprowadzenie dowodu, osoba składająca pozew rozwodowy, zobowiązana jest do jego dokładnego oznaczenia. Musi to nastąpić w sposób, który umożliwi jego przeprowadzenie. Konieczne jest także wyszczególnienie faktów, które mają zostać wykazane (udowodnione) tym właśnie dowodem.

Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego obie strony mogą powoływać dowody zarówno w piśmie procesowym, w tym w pozwie, oraz w czasie rozprawy, zgłaszając wniosek do protokołu.

Musisz także pamiętać, że strona, która wnosiła o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego lub innej osoby, powinna dołożyć starań, by osoba ta stawiła się w wyznaczonym czasie i miejscu. W szczególności dotyczy to zawiadomienia jej o tym obowiązku, czasie i miejscu stawiennictwa.

Zaznaczyć należy, iż niestawiennictwo stron na termin rozprawy nie wstrzymuje przeprowadzenia na niej dowodu. Wyjątkiem jest sytuacja, w której sąd uzna, że obecność stron lub jednej z nich jest absolutnie konieczna.